Những nhà khoa học nổi bật của năm (Kỳ 3)

Ông nói: “Tôi muốn để cộng đồng các nhà vật lý biết rằng ở đây có những lý do để nghi ngờ.” Giới báo chí làm rùm beng sự phê phán của Spergel. Dư luận về giải Nobel cho nhóm BICEP2 nhanh chóng lắng xuống bởi cuộc thảo luận về sai lầm của họ. Tháng Sáu, khi nhóm này đăng bài viết về khám phá của mình, họ tỏ ra bớt khẳng định hơn so với tuyên bố ở cuộc họp báo hồi tháng Ba, nhưng điều đó chưa đủ để làm Spergel hài lòng. Cuối cùng, kết quả phân tích các số liệu do vệ tinh Planck của Cơ quan Vũ trụ châu Âu ESA quan trắc được đã chứng tỏ nhận xét của Spergel là đúng, nhờ thế cuộc tranh cãi đã sớm được giải quyết.

Maryam Mirzakhani: Nhà thám hiểm các mặt cong

Khi còn là nghiên cứu sinh toán học ở Đại học Harvard năm 2003, cô gái người Iran Maryam Mirzakhani đã tìm đến Curtis McMullen, thầy hướng dẫn của mình, với một câu hỏi. McMullen vừa mới giải quyết được một bài toán tồn tại từ lâu liên quan tới hành vi của viên bi trên bàn billiard dưới dạng một chiếc bàn trừu tượng có thể gấp lại thành mặt cong hình vành khuyên (doughnut surface) có hai lỗ. Đây là một khám phá quan trọng nhưng Mirzakhani thắc mắc vì sao ông chỉ chứng minh điều đó với các mặt cong hai lỗ mà không phải là với mặt cong nhiều lỗ. Chị đã bị thu hút tới một vấn đề lớn - cho dù lúc đó chị chưa biết rằng vấn đề này rất khó giải quyết.

Mirzakhani hiện làm việc ở Đại học Stanford. Hầu như suốt cả thập niên vừa qua, chị nghiên cứu vấn đề nói trên cho tới khi tìm được lời giải. Trong bài báo dài 172 trang viết chung với Alex Eskin ở Đại học Chicago năm 2012, chị đã mở rộng kết quả nghiên cứu của McMullen tới tất cả các mặt cong hai lỗ vành khuyên hoặc nhiều hơn, ràng buộc với các lĩnh vực toán học như hình học, hình học topo, và các hệ thống động lực. “Đây là một kết quả hoành tráng,” nhà toán học Howard Masur nhận xét.

Tháng 8/2014, Mirzakhani trở thành phụ nữ đầu tiên trong lịch sử được tặng Huy chương Fields, thường được ví như giải Nobel Toán học. (Còn tiếp)