Những vấn đề lớn của khoa học Trung Quốc

Bài báo của Minter mở đầu với việc chỉ ra một thực tế về khoa học Trung Quốc, đó là giống như trong rất nhiều lĩnh vực khác, quốc gia này đang tìm cách đóng vai trò hàng đầu trong khoa học thế kỷ 21 bằng vũ khí quen thuộc: tiền. Ví dụ điển hình là những sáng kiến “khoa học lớn” nhằm tăng cường uy tín quốc gia và tạo ra các công nghệ spinoff giàu tiềm năng, mà gần đây nhất là dự án máy va chạm hạt năng lượng cao lớn, dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào khoảng năm 2025, với chi phí có thể lên tới ba ngàn tỷ USD, nằm trong một khuôn viên dài tới hơn 90 km. 

Những khoản đầu tư khổng lồ trên của Trung Quốc cho thấy, họ nhìn ra cơ hội nắm bắt vị trí tiên phong khoa học toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh khi tiền cho nghiên cứu cơ bản ở Mỹ và châu Âu ngày càng khó khăn. Tuy nhiên, theo Minter, nếu Trung Quốc thực sự muốn gặt hái lợi nhuận từ đầu tư choáng ngợp của mình, chính phủ cần phải làm điều gì đó căn bản hơn việc xây dựng một máy va chạm hạt cơ bản khổng lồ: Họ cần phải suy nghĩ lại về vai trò trung tâm của họ trong nghiên cứu tại Trung Quốc.

Lệch lạc trong quản lý và sự thiếu tôn trọng nhà khoa học

Minter chỉ ra mặt hạn chế của việc dùng tiền từ ngân sách nhà nước cho khoa học ở Trung Quốc, đó là các chi phí thường vượt quá lợi ích mang lại, do sự quan liêu của nền hành chính, khiến các cơ sở khoa học Trung Quốc từ lâu phải chịu đựng tình trạng lợi dụng quen biết, tham nhũng và gian lận tràn lan. Chúng không chỉ làm hỏng uy tín học thuật của đất nước, quan trọng hơn, còn góp phần thúc đẩy tình trạng chảy máu chất xám đang diễn ra mà không có sự hào phóng tài chính nào của chính phủ có thể ngăn chặn. Mặc dù mối quan hệ giữa khoa học và nhà nước được chính trị hóa và trở nên phức tạp ở mọi quốc gia, Mỹ cũng không phải ngoại lệ, nhưng hệ thống quản lý kiểu từ trên xuống của Trung Quốc càng làm trầm trọng thêm vấn đề này, đơn cử như để thăng tiến nhanh trong sự nghiệp, nhiều nhà khoa học Trung Quốc cần biểu lộ thái độ trung thành với chính phủ hơn là đóng góp những phát kiến khoa học. Minter nhận xét văn hóa “ít trọng dụng nhân tài’’ đã trở thành thâm căn cố đế trong Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc - một cơ quan khổng lồ với 60.000 nhân viên, quản lý 104 đơn vị nghiên cứu hàng đầu và chiếm hầu hết các chi tiêu nghiên cứu phi quân sự của Trung Quốc.