"Cần tỉnh táo khi nhìn nhận xếp hạng quốc tế"

GS Nguyễn Minh Thuyết

Có thể giáo dục của mình lâu nay bị nhìn nhận định kiến. Chúng ta có những mặt yếu kém, nhưng vẫn có những mặt đạt, những mặt khá.

Nếu bảng xếp hạng được đưa ra dựa trên sự phân tích, tổng hợp kết quả các kỳ thi quốc tế (kỳ sát hạch PISA năm ngoái, các kỳ thi học sinh giỏi Toán và Khoa học) thì đúng là chúng ta có thể có thứ hạng cao.

Trước đây, học sinh ta chắc về lý thuyết nhưng phần thực hành - thực nghiệm yếu đối với các môn đòi hỏi thực hành - thực nghiệm nhiều như lý, hóa, sinh. Nhưng vài năm trở lại đây, cả thầy và trò đã cố gắng rất nhiều, nên kĩ năng thực hành - thực nghiệm đã được nâng cao, học sinh đi thi đoạt khá nhiều giải thưởng.

Tuy nhiên, kết quả sát hạch PISA và số lượng giải thưởng chỉ phản ánh được một mặt, chứ không phản ánh toàn diện chất lượng giáo dục.

Học sinh lớp 10 ở Bắc Giang trong một giờ thực hành vật lý. Ảnh: Hạ Anh

Bởi vì nếu nói về các kì thi học sinh giỏi thì các nước, đặc biệt những nước có nền giáo dục phát triển, họ không chọn học sinh giỏi đi thi như cách chúng ta làm. Học sinh tham gia đội tuyển của họ chắc chắn là giỏi, nhưng là học sinh ở những trường bình thường. Còn Việt Nam có những trường chuyên đào tạo ra những “thợ” giải toán, lý, hóa… đi thi quốc gia và quốc tế.

Trong điều kiện như vậy, chúng ta xếp hạng cao là có thể. Nhưng nhìn vào xếp hạng này mà bảo giáo dục Việt Nam hơn giáo dục Mỹ, Úc là không đúng.

Vài chục năm gần đây, đội ngũ nhân lực do giáo dục Việt Nam đào tạo ra đã có đóng góp vào sự phát triển của đất nước, đưa Việt Nam thoát nghèo. Tuy nhiên, ai cũng nhận thấy Việt Nam về mọi mặt đang thua kém quốc tế rất nhiều, thậm chí có nguy cơ tụt hậu so với cả những nước được xem là đứng cuối bảng ở Đông Nam Á. Những yếu kém đó bao gồm cả giáo dục.

Bên cạnh đó, cũng cần tỉnh táo khi nhìn nhận xếp hạng của các tổ chức quốc tế.

Có những tổ chức đưa ra tiêu chí xếp hạng dựa vào số lượng người đi học, số năm bình quân đi học của người dân ở mỗi quốc gia, tỉ lệ sinh viên trên đầu dân… Căn cứ vào những tiêu chí này chắc chắn chúng ta đạt được ở mức cao.

Tuy nhiên, có những điều mà các tổ chức bên ngoài sẽ không “nhìn” ra được. Ví dụ như, sau giai đoạn mở trường đại học ồ ạt, tỉ lệ sinh viên/người dân của Việt Nam tăng cao nhưng chính việc phát triển quy mô ồ ạt này đang làm chất lượng giáo dục đại học trở nên sa sút…

• GS Nguyễn Minh Thuyết (nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội)
• Ngân Anh - Ghi