Còn tới hơn 4 tháng, con loài người đã dùng hết năng lượng có thể tái tạo trên Trái Đất năm 2018

Trái đất có giới hạn của riêng nó. Nhưng khao khát của loài người, có vẻ như là không giới hạn. Tổ chức Global Footprint Network (GFN) đang đánh giá việc chúng ta sử dụng bao nhiêu tài nguyên trái đất, từ nước ngọt đến không khí sạch, và cái ngày mỗi năm mà loài người vượt quá khả năng tự tái tạo hàng năm của hành tinh này.

Loài người đã vượt qua "ngân quỹ" tự nhiên hàng năm này kể từ đầu những năm 1970, và mỗi năm, "ngày vượt mức" đó lại sớm hơn 1 chút. Vào năm 2018, con số là 1/8.

Mỗi phút trôi qua kể từ ngày ‘vượt mức’ tương đương với việc ‘thâm hụt vốn’ hơn là ‘sống dựa trên lợi nhuận’. "Một năm là không đủ để tái tạo lại nhu cầu thường niên của loài người trên hành tinh này, kể cả có sử dụng các tập dữ liệu một cách thận trọng," GFN thông báo.

Để tính ra ngày vượt mức đó, GFN chia khả năng sinh học của hành tinh (các nguồn tài nguyên sinh thái được tái tạo hàng năm) trên tổng lường cầu của loài người đối với các nguồn tài nguyên đó. Họ sử dụng 15000 điểm dữ liệu thu thập từ Liên Hiệp Quốc đối với mỗi quốc gia kể từ năm 1961, được phân loại thành 4 yếu tố chính: Chúng ta tiêu thụ bao nhiêu, chúng ta làm ra hàng hóa hiệu quả như thế nào, dân số, và năng suất của tự nhiên.

Năm 2018, chúng ta sẽ sử dụng tương đương với 1,7 lần Trái đất để phục vụ cho nền văn minh nhân loại. Ở tốc độ hiện tại, phải hai trái đất mới đủ dùng cho năm 2030. Sự suy thoái hiện hữu rõ nét ở nạn phá rừng, khai thác thủy sản sụp đổ, hạn hán và phát thải khí nhà kính, gây ra sự xáo trộn lớn, thiệt hại kinh tế và sự tuyệt chủng loài trên khắp hành tinh này.

GFN ước tính là 86% các quốc gia đang sống quá xa xỉ so với nguồn tài nguyên sở hữu, tạo nên cái gọi là (ecological deficit). Một số quốc gia tình trạng này còn tệ hại hơn các nước khác. Nếu cả thế giới tiêu thụ tài nguyên ở mức của Hoa Kỳ, thì ngày vượt mức sẽ rơi vào …15/3 (chỉ có 5 nước ở tình trạng tệ hại hơn Mỹ)

"Tiêu chuẩn sống Mỹ".

Nhưng các điểm sáng cũng xuất hiện. Nếu chúng ta đều sống như ở Việt Nam hay Ma rốc, ngày vượt ngưỡng có thể lên tới giữa tháng 12. Trong khi đó, ở rất nhiều nước, phát triển kinh tế đang tách mình ra khỏi việc tiêu thụ năng lượng, và tiêu thụ nguyên liệu thô của con người đa dạng từ thép đến…bìa các tông. Trong những năm gần đây, các quốc gia châu Âu và Mỹ đang tiếp tục phát triển kinh tế trong khi sử dụng ít năng lượng hơn (mặc dù thương mại quốc tế đóng góp 1 phần vào sự cải thiện này). Một phần cũng nhờ thay đổi trong cách sống ở các nước giàu. Tàu điện thắng thế. Nhiên liệu tái tạo có tính cạnh tranh, hoặc rẻ hơn, so với dầu khí. Dân số bão hòa, thậm chí suy giảm, trong khi mức nghèo đói suy giảm nhanh nhất trong lịch sử nhân loại.

Xe điện đang nạp ở bãi đỗ.

Theo bà Amanda Diep của GFN, giảm sử dụng tài nguyên thiên nhiên không đồng nghĩa với giảm mức sống. "Mọi người đều có thể sống tốt với những gì sẵn có trên trái đất này".

Chúng ta sẽ đi về đâu, câu hỏi này sẽ là cuộc chiến giữa "Nhà tiên tri và Phù thủy". Ở cuốn sách mạng tựa đề trên, cây bút khoa học Charles C. Mann sử dụng các thuật ngữ trên để miêu tả viễn cảnh lưỡng cực về tương lai của chúng ta: những người tin chúng ta có thể cách mạng hóa xu hướng sử dụng tài nguyên vô lối của mình nhờ khoa học và công nghệ ( Phù thủy) , và những người tin rằng việc vượt qua ranh giới đó sẽ gây nên những thảm họa (Nhà Tiên Tri). Tuy vậy chúng ta dường như bị bẫy trong cuộc tranh luận về việc chọn một viễn cảnh dưa trên việc phủ nhận hoàn toàn viễn cảnh còn lại. "Hoàn toàn có thể có cả hai, nhưng dường như điều đó sẽ không xảy ra," ông nói. Lý do là bởi, đây là cuộc tranh luận về giá trị.

Hai cách tiếp cận.

Mann chỉ ra sự căng thẳng giữa cộng đồng và quyền tự do. Ví dụ: nếu chúng ta giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, liệu chúng ta có ủng hộ năng lượng tái tạo và gạt đi năng lượng nguyên tử, hay chúng ta sử dụng các cộng nghệ "vá" trên quy mô toàn cầu như loại bỏ khí C02 hay các kĩ thuật địa lý (geo-engineering)?

Lựa chọn thứ nhất khớp với giá trị của Nhà tiên tri: giải pháp phân phối , hiệu quả trong giới hạn của tự nhiên và các cộng đồng. Lựa chọn thứ hai phù hợp với Phù thủy, tìm kiếm câu trả lời cho vấn đề môi trường nhờ tối ưu hóa quyền tự do tư duy của các cá nhân, kể cả nó có không đoái hoài đến giới hạn của tự nhiên đi chăng nữa

Không có quy luật vật lý nào nói răng bạn không thể có cả hai, Mann khẳng định. "Nhưng rất khó bởi các câu hỏi về giá trị này nằm ở trung tâm của vấn đề".