Cảnh báo khả năng lan rộng của virus mới giống SARS ở Trung Quốc

Chợ hải sản Hoa Nam, điểm xuất phát căn bệnh  bí hiểm này. Nguồn; Sciencemag

Giống như SARS, các trường hợp mắc căn bệnh ở Vũ Hán có mối liên hệ với một khu chợ bán các loài sinh vật sống, và căn bệnh này xuất hiện vì một loài virus thuộc gia đình coronavirus có mối liên hệ gần gũi với virus SARS. Và một lần nữa, lại hiếm hoi thông tin về căn bệnh này ở Trung Quốc.

Ngày nay, các chuyên gia sức khỏe toàn cầu dường như có chút thoải mái hơn trước đây. Chỉ một tỏng số 42 người lây nhiễm bị chết: một người đàn ông 61 tuổi có khối u ở bụng và gan mãn tính (tỷ lệ tử vong ở SARS là 9,6%). Không có bằng chứng nào cho thấy virus này có thể dễ dàng bị nhiễm từ người sang người, vốn là yếu tố có thể đưa một vấn đề sức khỏe ở cấp địa phương sang toàn cầu. Và các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã chia sẻ kết quả giải trình tự 6 hệ gene của virus chưa xác định tên này với thế giới.

Các nhà khoa học ở những người khác đều đã sử dụng dữ liệu này. WHO đã lập kế hoạch công bố càng sớm càng tốt một cuộc chẩn đoán virus mới này do Christian Drosten, một nhà virus học tại Bệnh viện trường đại học Charité ở Berlin, và những nhà nghiên cứu khác phát triển dựa trên kết qảu giải trình tự gene của các nhà nghiên cứu Trung quốc. Nó đã dò được các mảnh vỡ từ ba gene khác nhau trong con coronavirus mới cũng có trong virus SARS virus. “Chúng tôi muốn sử dụng SARS như một nền tảng bởi từng phòng thí nghiệm y tế công cộng đều có RNA của SARS như một công cụ kiểm soát dương tính, vì vậy, họ có thể khởi động chương trình này ngay lập tức”, Drosten nói và lưu ý không dò được SARS trên người trong 15 năm qua. Ralph Baric, một nhà nghiên cứu về coronavirus tại trường đại học North Carolina, Chapel Hill đang cố gắng tổng hợp virus sống từ dữ liệu bởi ông có thể nghiên cứu trên động vật và phát triển test kháng thể dễ thực hiện.

Dẫu vậy, còn có nhiều câu hỏi chưa dễ trả lời. Các nhà nghiên cứu không nhận diện được các loài động vật tại khu chợ chứa loài virus này. Khi nào nó xuất hiện và số lượng người thực sự bị nhiễm vẫn còn là một bí ẩn. Tuy vậy một trường hợp ở Thái Lan, được biết đến vào ngày 13/1/2020, một du khách bay từ Vũ Hán tới Bangkok, nạn nhân không hề tới chợ Vũ Hán tại tâm điểm dịch bệnh nhưng lại nhiễm ở một khu chợ bán động vật khác. WHO thông báo trường hợp này vào ngày 14/1/2020.

Trường hợp đầu tiên phát triển thành triệu chứng, vốn có thể gồm khó thở và sốt- vào ngày 8/12/2010. Giới chức đã phải đóng cửa chợ hải sản vào ngày tết dương lịch và không phát hiện thêm bệnh nhân nào ở Vũ Hán kể từ ngày 3/1/2020. Virus này cũng không được tìm thấy trong 763 trường hợp ở gần những người lây nhiễm, hay những y tá, bác sĩ, những người thường ốm trong dịp bùng phát bệnh tật nếu nó có thể truyền từ người sang người. “Đây là một cơn bùng phát bị giới hạn,” Xu Jianguo, người phụ trách một phòng thí nghiệm về bệnh lây nhiễm tại Trung tâm Kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh Trung Quốc và phụ trách một ủy ban đánh giá để tư vấn cho  chính phủ Trung Quốc, nói. “Nếu không có thêm bệnh nhân nào xuất hiện vào tuần tới thì có thể nói là nó đã kết thúc.”

Trong một thông báo ngày 12/1/2020, WHO “cam kết về chất lượng của cuộc điều tra bệnh dịch đang tiến hành và các biện pháp ứng phó đang hoàn thành ở Vũ Hán, đồng thời cam kết chia sẻ thông tin.”

Tuy nhiên vẫn còn những người khác chỉ trích cách thông tin được đưa ra. Thông tin về việc các nhà nghiên cứu phát hiện ra một loại coronavirus mới xuất hiện vào ngày 8/1/2020 trên The Wall Street Journal; Xu thông báo kết quả trên một kênh truyền hình trung ương nhiều giờ sau đó. “Thật không hay khi The Wall Street Journal tường thuật về một loại coronavirus giống SARS  trước khi chính quyền Trung Quốc,” Baric nói. Vào ngày 10/1/2020, Jeremy Farrar, một chuyên gia về dịch bệnh lây nhiễm và là người phụ trách Quỹ Wellcome Trust, đã viết lo ngại về tin đồn tài khoản Twitter của mình về việc chính phủ Trung quốc không chia sẻ “thông tin về sức khỏe công cộng” vì các nhà nghiên cứu Trung Quốc muốn xuất bản phát hiện của họ trên tạp chí có hệ số ảnh hưởng cao.

12 giờ sau đó, nhà sinh học tiến hóa Edward Holmes của trường đại học Sydney công bố một trình tự gene “đầu tiên”của loài coronavirus mới trên virological.org, thay mặt một nhóm nghiên cứu do Zhang Yong-Zhen ở trường đại học Phúc Đán Thượng Hải dẫn dắt. Ngày tiếp theo, ba nhóm làm việc dưới sự quản lý của Hội đồng Y tế quốc gia Trung Quốc đã công bố 5 trình tự gene khác của virus này, được lấy từ những bệnh nhân khác nhau trên GISAID, một cơ sở dữ liệu chuyên để chia sẻ dữ liệu về các loài virus cúm.

Sáu trình tự gene này khác nhau chút ít, nhà sinh học tiến hóa Andrew Rambaut của trường đại học Edinburgh nói “nó phù hợp với một nguồn” – nghĩa là chúng dường như đến từ cùng đợt lây nhiễm, xuất phát từ các loài động vật ở Chợ hải sản Hoa Nam, nơi bán chim, rắn và thịt thỏ. (không loài coronaviruses nào từng được phát hiện ở cá). Nhưng sự thật là các trường hợp nhiễm bệnh trong vòng 1 tháng cho thấy nguồn này có hơn một nhóm các loài động vật ở một địa phương, Farrar nói: “Nó khiến tôi lo ngại bởi dẫu nguồn phơi nhiễm là gì thì nó đã tồn tại trong một thời gian dài.” Nhà vi trùng học Guan Yi của trường đại học Hong Kong đồng ý là cơn bùng phát ở Vũ Hán là do nhiều loại động vật lây cho người “một cách riêng rẽ và độc lập”.

Bất cứ loài vật nào phát tán virus tại khu vực này đều có thể xuất phát từ thiên nhiên. Nhiều loài coronavirus có từ loài dơi, và loài virus mới có nhiều điểm gần gũi với 4 loài virus trên dơi khi có các protein có khả năng lây nhiễm sang tế bào người. Rambaut cảnh báo còn có thể có những “vật chủ” khác trong tự nhiên. “Nó tương tự như virus trên dơi về hệ gene nhưng không nhiều nét tương đồng với các loài khác,” ông nói.