Khoa học sau một năm cầm quyền của tổng thống Trump

Ông Trump đã nhậm chức một năm, và tác động đến khoa học vẫn tệ như chúng tôi đã lo ngại.

Năm đầu dưới thời tổng thống Trump đã chứng kiến phong trào phản đối của các nhà khoa học . Theo: Albin Lohr-Jones/Pacific Press/LightRocket/Getty

Sau một năm ông Trump làm Tổng thống, các nhà khoa học ở Hoa Kỳ vẫn làm việc tốt nhất có thể trong các hoàn cảnh khó khăn, và tờ Nature hoan nghênh họ vì việc này. Ngày một rõ ràng là ông Trump vẫn kém cho nhiều lĩnh vực của khoa học như chúng tôi và những người khác đã lo ngại. Cốt yếu nhất là vai trò của khoa học và cố vấn khoa học trong đời sống công đã bị liên tục xói mòn.

Khi viết sau chiến thắng tranh cử của ông vào tháng 11 năm 2016, tờ tạp chí này đã cố gắng nhìn vào mặt sáng và cho là ông Trump „có thể bỏ lại phía sau cách nhìn có tính phá hoại và không được quần chúng yêu chuộng và nắm lấy hiện thực, tính hợp lý và sự rõ ràng” (Nature http://doi.org/bs57;2016).

Chúng tôi đã lạc quan lầm làm sao. Sau 12 tháng trong văn phòng, tác động của ông Trump lên khoa học chỉ có thể chia gọn vào hai danh mục: những thứ tồi tệ mà mọi người chờ đợi và những thứ tồi tệ mà mọi người không chờ đợi mà thôi. Danh sách dài của mục thứ nhất gồm có sự rút lui của Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận về khí hậu ký ở Paris,  các điều chỉnh giảm trong chính phủ (trong đó có các hãng về môi trường nói riêng) và bây giờ là việc thất bại trong bổ nhiệm cố vấn về khoa học. Bộ máy hành chính của ông đã cắt giảm tiền cho các tổ chức nước ngoài quảng bá cho sức khỏe nhưng lại đề cập đến nạo thai, giảm bớt các hạn chế trong Luật kiểm tra về các chất độc hại và kiểm duyệt việc các cơ quan của chính phủ dùng các câu như „có cơ sở rõ ràng” hay „thay đổi khí hậu”. Các nhóm cố vấn, bao gồm nhóm về bệnh AID/HIV đã bị giải tán và các nhà khoa học có đề tài của Cơ quan bảo vệ môi trường đã bị cấm phục vụ cho các bộ phận cố vấn của hãng thông tấn.

Trở về với danh mục thứ hai, chiến dịch hùng biện của ông Trump hứa hẹn một sự ngăn cản đi lại của những người theo đạo Hồi giáo, nhưng các chi tiết đầy đủ, làm ớn lạnh và lộn xộn của nó đã tỏ ra tệ hại hơn, gây bất hòa và phá vỡ hơn so với cả những gì mà ngay cả những người công khai thừa nhận ở phe đối lập dám đề xuất. Các tổ chức khoa học cũng xếp hàng để phàn nàn về sự kém cỏi này.

Cũng có một số thứ tồi tệ mà những người phê phán dự tính ông Trump sẽ làm, nhưng vẫn chưa bị làm. Ngân sách cho các khoa học then chốt và các cơ quan sức khỏe vẫn đang chưa bị đụng đến (dù rằng việc này chủ yếu do phản ứng của Nghị viện đòi dừng cắt giảm); việc cấm các nghiên cứu dùng tế bào thai nhi và tế bào phôi vẫn chưa nổi bật lên và các chương trình của thời ông Obama trong đó có Sáng kiến về Y học chính xác hiện vẫn đang còn.

Cũng có một điều tốt: ông Trump đã kích hoạt một làn sóng tác động về chính trị  của các nhà khoa học bị thúc đẩy để chống lại mình. (Và dĩ nhiên, cả các nước khác, từ Trung Quốc đến Pháp, đã sẵn sàng nắm thời cơ khi nhà lãnh đạo của Hoa Kỳ trượt chân). Những người yêu mến các giá trị của khoa học nên tiếp tục chiến đấu. Các khoa học gia và chính trị gia phải tiếp tục thách thức với các hoạt động của tổng thống và tìm cách kìm giữ ông ta.

Nguyễn Hữu Viêm dịch từ Nature, vol 553, 25-1-2018 (https://www.nature.com/articles/d41586-018-01001-9)