Tia X phát hiện Hoa hướng dương của van Gogh sẽ... héo

Một trong những bức họa Hoa hướng dương của van Gogh treo tại bảo tàng mang tên ông ở Hà Lan. Nguồn: Bảo tàng van Gogh

Vincent van Gogh đã vẽ bức "Hoa hướng dương" nổi tiếng của mình với những màu vàng rực rỡ và ngập tràn cảm xúc về sự sống. Nhưng vào thời điểm đó, họa sỹ Hà Lan này không thể tưởng tượng rằng hơn một thế kỷ sau, những bông hoa màu vàng chanh rực sáng đó có thể bắt đầu tàn héo và chuyển sang màu nâu sẫm.    

Một nghiên cứu mới có sử dụng tia X đã xác nhận những gì mà các nhà nghiên cứu và những người yêu hội họa nghi ngờ đã lâu: các bức họa của Van Gogh đang nhạt dần theo thời gian. Năm 2011, Sarah Zielinski tại Smithsonian.com đã nêu, các nhà hóa học đã xem xét kỹ bức họa 100 năm tuổi này chống chọi với thời gian như thế nào. Họ thấy sự phơi sáng tia tử ngoại – cả tia mặt trời và đèn halogen đã chiếu vào các bức tranh trong nhiều bảo tàng, gallery – đều dẫn đến quá trình ô xi hóa của một số màu sắc trong các bức tranh và là nguyên nhân khiến chúng thay đổi màu sắc.

Một nghiên cứu năm 2016 đã nghiên cứu sâu hơn vào vấn đề này và tìm thấy một trong số những màu vàng sáng như trong bức tranh của Van Gogh, một màu trộn giữa màu vàng của chì cromat và màu trắng của chì sunfat không ổn định. Dưới ánh sáng tử ngoại, cromat thiếu ổn định thay đổi trạng thái và sunfat bắt đầu vón cục, do đó làm màu sắc xỉn đi. Thật không may, hiện nay các nhà nghiên cứu cũng không thể ngăn được quá trình này.

Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã tạo ra một “bản đồ hóa học” tia X chi tiết của một trong số những bức vẽ hoa hướng dương được treo trong Bảo tàng van Gogh ở Amsterdam, lập bản đồ những khu vực mà van Gogh dùng những màu nhạy tia tử ngoại và cả những vùng mà ông sử dụng màu vẽ này ít hơn. “Chúng tôi có thể thấy các vùng van Gogh đã dùng màu vàng crom nhạy sáng, nơi những nhà phục chế tranh nên chú ý đến sự nhạt màu theo thời gian", Frederik Vanmeert – chuyên gia về khoa học vật liệu tại trường đại học Antwerp (Bỉ) và là một thành viên trong nhóm nghiên cứu thực hiện nhiệm vụ phân tích các bức họa cho Bảo tàng van Gogh. "Chúng tôi đã biết ông ấy dùng màu xanh lục ngọc bảo và chì đỏ để vẽ ở những chỗ rất nhỏ trong bức họa, sau đó theo thời gian, màu vẽ này trở nên trắng hơn, sáng hơn".

Trên Newsweek cũng cho biết, về tổng thể thì Van Gogh dùng các màu cảm quang trong một nửa bức họa này. Hiện tại, mắt thường chưa thể nhìn thấy sự tối màu của bức họa và “tiều tụy” của những bông hoa hướng dương. Các nhà nghiên cứu cũng không rõ là trong vòng bao lâu thì chúng còn giữ màu sắc rạng rỡ của mình. Viện bảo tàng cũng đã thực hiện một số cách để bảo vệ tác phẩm nghệ thuật này, ví dụ như lắp đặt đèn LED thông minh vào năm 2017 để cho phép kiểm soát phổ ánh sáng có thể làm hư hại bức tranh và kiểm soát cả độ sáng lẫn thời gian chiếu sáng các bức tranh.

Bất chấp nỗ lực này, hiện vẫn chưa rõ cách giữ cho các bức họa có màu vẽ pha crom khỏi sự thay đổi màu sắc. Và không chỉ những bức hoa hướng dương gặp phải rủi ro - Van Gogh thường dùng màu nhạy sáng cho nhiều tác phẩm khác của mình. Hy vọng là nghiên cứu mới có thể đề xuất nhiều cách ngăn “sự tàn héo” của các bức tranh hoặc đưa ra các kỹ thuật mới cho chiếu sáng hoặc trưng bày tranh để giúp chúng có thể tồn tại lâu hơn.

"Việc mất màu sắc của các màu vẽ là một chủ đề nghiên cứu được chúng tôi quan tâm nhiều kể từ khi Van Gogh, cũng như những họa sỹ cùng thời, dùng những màu vẽ có thể đổi màu theo thời gian", Marije Vellekoop – người phụ trách thu thập và nghiên cứu tại Bảo tàng Van Gogh, nói. "Tại thời điểm này, chúng tôi đang xử lý tất cả các kết quả nghiên cứu về bức tranh mang tính biểu tượng này, sau đó xác định là sẽ dùng cách nào để giải quyết vấn đề tại bảo tàng. Sắc tố mạ crôm màu vàng nhạt màu đã được Van Gogh sử dụng rất nhiều nên chúng tôi cho rằng nó cũng là nguyên nhân khiến đổi màu trong các bức tranh khác của ông".

Dẫu cho các nhà nghiên cứu chưa thể làm ngừng quá trình đổi màu ở các bức vẽ hoa hướng dương trong tương lai thì những nỗ lực này cũng có thể giúp họ giữ được màu sắc sống động nguyên bản ở các bức tranh khác của Van Gogh. Năm 2017, các bảo tàng đã phục dựng 5 trong số 7 bức vẽ nguyên bản (1 đã bị tàn phá ở Nhật Bản trong Chiến tranh thế giới thứ 2 và bức còn lại do một nhà sưu tầm tư nhân không muốn chia sẻ công khai) và đặt chúng vào một gallery ảo, khiến cho chúng không còn bị phai màu, trước cả sự thách thức của thời gian.

Anh Vũ dịch

Nguồn: https://www.smithsonianmag.com/smart-news/why-van-goghs-sunflowers-will-wilt-180969224/